کار در فضای اداری و دفاتر نسبتا ایمن است اما ممکن است که کارکنان همچنان در معرض خطر و آسیب در محل کار باشند. وضعیت قرارگیری نادرست و محلکار نامناسب ممکن است سبب شایعترین آسیبهای جسمی از جمله درد و رنج در اعضای بدن، دررفتگی، رگبهرگ شدن و بریدگی اعضای بدن و … شود. آسیبهای محیطکار چه یک بار و یا به دفعات اتفاق بیفتند میتوانند دردناک و پرهزینه باشند و از همه مهمتر سبب ازکارافتادگی فرد شوند.
در هر حال کارمندان میتوانند از وقوع اتفاقات محل کار با کمک علم ارگونومیک یا علم مهندسی انسان جلوگیری کنند. راهحل و تدبیر به کار رفته در علم ارگونومیک این است که ابزار، تجهیزات و محیط به گونهای برای کارکنان فراهم شود تا هرگونه آسیب جسمی غیرعمدی از بین برود و عادات کاری سالمتر در محل کار ارتقا یابند. با طراحی یک محیط ارگونومیک،کارفرما خطر آسیب در محیطکار را برای کارمندان کاهش میدهد و راحتی و بهرهوری کارکنان در این محیط افزایش مییابد.
بکارگیری متخصصانی که از اهمیت ایمنی و ارگونومی اطلاع دارند میتواند نقش کلیدی در به حداقل رساندن آسیبهای محلکار داشته باشند. از تجهیز ارگونومیک تا طراحی محل کار و آموزش، متخصصان میتوانند محیط کاری ایمن و راحتی را برای کارمندان فراهم کنند. کارفرمایانی که به محیط کاری کارکنان خود اهمیت میدهند و سعی در به وجود آوردن فضای ایمن دارند، مزایای پیشرفت دراین مهم را میدانند.
منظور از ارگونومی ایمن محل کار چیست
هدف علم ارگونومیک این است که ایمنی، راحتی و خلاقیت کارکنان را با کاهش فشار روحی و جسمی افزایش دهد. این نکته به خوبی قابل درک است که سلامت و راحتی محل کار برای رفاه و بهرهوری کارکنان ضروریست.
در یک محلکار، علم ارگونومیک به طراحی و چیدمان ابزار و تجهیزاتی که نیازهای کارکنان را در آن محل برآورده میکنند اشاره دارد. همانطور که پیشتر گفته شد با استفاده از علم ارگونومیک خطرات ناشی از محل کار ناایمن به حداقل میرسد و رضایت کارکنان افزایش مییابد. به طور مثال در تجهیز یک محل ایمن ارگونومیک میتواند موارد زیر را در نظر گرفت:
تجزیه و تحلیل وظایفکاری، احتیاجات جسمی، طراحی ایستگاههایکاری و ابزارهایی که مناسب کارکنان باشند و کارکنان را مجبور به سازگاری با محیط غیر استاندارد نکنند.
بکارگیری تجهیزات با طراحی ارگونومیک مانند صفحهکلیدها (کیبورد) و موشوارهها (موس)
بکارگیری تکنیکهای نظیر ورزشهای مکرر و تمرینهای کششی برای کاهش آسیبهای بدنی
چرا استفاده از علم ارگونومیک در طراحی محل کار مهم است
در بسیاری از کارها، کارمندان باید 40 ساعت در هفته را در محیط کاری خود بگذرانند. این زمان شامل قسمت عمدهای از عمر کارکنان است. ارگونومیک ضعیف باعث آسیبهای بدنی و عدم رفاه در طول عمر می شود. سندرم تونل کارپل به دلیل قرارگیری ناصحیح بدن ایجاد میشود و باعث آسیبهای جدی بازو و مچدست میگردد.
آسیبها و بیماریهای متعددی در محیط غیرارگونومیک ایجاد میشوند. اختلالات اسکلتی-عضلانی آسیبهای هستند که ماهیچهها، تاندونها و سیستم اعصاب را درگیر میکنند. این اختلالات اغلب به وسیلهی حرکات بیش از توان ماهیچه، وضعیت ناصحیح بدن و حرکات تکراری بوجود میآیند. این بیماریها سبب درد، رنج، ناتوانی و ضعف بلندمدت میشوند.
یکی از اختلالات اسکلتی-عضلانی، سندرم تونل کارپل است. شرایطی که در آن عصبها در ناحیه مچ دست دچارگرفتگی و فشار میشوند. این گرفتی عصبی همواره با درد و یا سوزش همراه است. مشاغلی که در آنها کارهای تکراری مانند تایپ کردن را شامل میشوند بیشتر درگیر سندرم تونل کارپل هستند. به طور مثال اگر موس و یا کیبورد در زاویه و ارتفاع درستی قرار نگیرند، در طول زمان به مچ دست صدمه میرسانند.
طرز قرار گرفتن و نشستن نادرست سبب سردرد، گردن درد، کتف درد و خشکی بدن میگردد. به طور مثال اگر میز و یا صندلی در ارتفاع نادرست باشند باعث قوز و خمیدگی کمر کارمند میشود و در بلندمدت سبب بدشکلی و درد خواهد شد. قرارگیری نامناسب صفحه نمایش و نورپردازی غیر اصولی باعث فشار بر روی چشم، سردرد و حتی مشکلات بینایی میشود.
درکنار پیامدهای بدنی نامطلوب برای کارمندان، نادیده گرفتن علم ارگونومیک ایمن در محیط کار برای کارفرما نیز پیامدهای منفی خواهد داشت. اگر کارکنان دچار درد و ناراحتی در محیط کاری شوند، ساعتهای بیشتری را به استراحت میپردازند، آهستهتر کار خواهند کرد و در صورت آسیب طول درمان بیشتری را طی خواهند داشت. از طرفی هزینههای درمانی مانند فیزیوتراپی و جراحی برای کارفرما و کارمندان بسیار سنگین خواهد بود.
نکات ضروری در استفاده از مبلمان اداری
ایجاد یک محیط کاری ارگونومیک برای ارتقا سلامتی و ایمنی کارکنان بسیار مهم است. در ادامه نکات ضروری در انتخاب مبلمان اداری ارگونومیک بیان میشود تا خطرات ناشی از محیط کار به حداقل برسد، خلاقیت کارکنان ارتقا یابد و رضایت شغلی محیط کار فراهم گردد.
ارتفاع صندلی: ارتفاع نامناسب صندلیها سبب درد در ناحیه مفصل ران، پاها و کمرمیشود. برای دست یافتن به وضعیت مناسب نشستن، فرد باید ارتفاع صندلی خود را افزایش دهد تا پاها همسطح زمین قرار گیرند، رانها موازی با سطح زمین باشند؛ نشیمنگاه همسطح زانو باشد.
ارتفاع میز: برای کاهش فشار بر روی مچ دست، کاربران باید ارتفاع صندلی را در وضعیتی قرار دهند که ساعدها موازی سطح زمین قرار گیرند. اگر در موقعیتی میز خیلی بلند باشد کاربر باید از زیرپایی استفاده کند تا با محل نشستن هماهنگ شود. اگر چندین کاربر با قدهای مختلف از یک به میز استفاده میکنند، میز قابل تنظیم راهحلی ارگونومیک برای این موضوع خواهد بود.
محل قرار دادن صفحه نمایش: صفحه نمایش رایانه را در محلی قرار دهید که قسمت بالای صفحهی نمایش کمی زیر سطح چشم قرار گیرد تا فشار روی گردن و چشمها به حداقل برسد.
محل قرارگیری صفحهکلید و موشواره: صفحهکلید و موشواره باید در موقعیتی قرار گیرند که آرنجها هنگام استفاده از آنها زاویهای 90درجه داشته باشند و مچها راست و مستقیم قرار گیرند. آنها را در فاصله دوری از خود قرار ندهید، این کار باعث عدم دسترسی راحت و فشار بر روی شانه ها میشود.
نورپردازی: در محیط کار خود لامپهایی با قابلیت تنظیم نور استفاده کنید تا بتوانید شدت تابش نور را تنظیم و از وارد شدن فشار اضافی بر روی چشم جلوگیری کنید.
کاهش آلودگی صوتی محیط: سر و صدای محیط میتواند تمرکز کارکنان را از بین ببرد و باعث ایجاد استرس در محل کار شود. استفاده از هدفونهای از بین برنده صدا یا دستگاه های نویز سفید برای کاهش حواسپرتی مناسب هستند.
ایجاد محل کار ارگونومیک
شناسایی عوامل خطر
کارفرمایان باید به بررسی کامل و دقیق محل کار، تجهیزات، ابزار و مبلمان مورد استفاده و خطرات بالقوه ی آنها بپردازند و اعمالی مانند بلند کردنهای مکرر، حمل بارهای بزرگ یا سنگین و وضعیت قرارگیری نامناسب کارکنان نسبت به شغل در حال انجام را در نظر بگیرند. ارزیابیهای انجام شده باید وظایف، تجهیزات و ابزارهای کار را که ممکن است باعث ایجاد اختلالات اسکلتی-عضلانی و یا آسیبهای محیط کار را مورد توجه قرار دهد. کارفرمایان باید شرایط و محدویتهای جسمانی کارمندان را هنگام شناسایی خطرات در نظر بگیرند.
آموزش به مدیران و کارمندان
کارفرمایان باید کارمندان و کارگران خود را نسبت به شیوهها و روشهای درست علم ارگونومیک که شامل اطلاعات مربوط به چگونگی شناخت خطرات محیط کار، استفاده صحیح و اصولی از تجهیزات، ابزارها و وضعیت مناسب بدن هنگام کار با ماشینآلات است آگاه کنند و آنها را آموزش دهند.
آموزشهای صحیح از خطرات و آسیبهای محل کار جلوگیری و ریسک ابتلا به انحرافات اسکلتی-عضلانی را کاهش میدهد. این آموزشها افراد را صاحب دانش اولیه میکند تا تصمیمات آگاهانه را (که توسط متخصصان به آنها گوشزد شده است) در جهت حفظ سلامتی خود در طول ساعات کاری بگیرند. نمونهای را که در مورد آموزشهای ارگونومیک میتوان مطرح کرد مربوط به آموزشهای قرارگیری و وضعیت بدن افراد هنگام کار با دستگاهها و ماشینآلات صنعتی است.
اجرای برنامه بهبود ارگونومیک
کارفرمایان میتوانند یک برنامه بهبود ارگونومیک را جهت رسیدگی به خطرات بالقوه محیط کار ایجاد کنند. این برنامه ممکن است شامل اِعمال تغییرات در ایستگاههای کاری، ابزار و یا تجهیزات برای کاهش عوامل استرس زا و همچنین تنظیم سیاستها و پیشنهادات مختلف در ترویج عادات کار ایمن باشد. اگر برنامه بهبود ارگونومیک به خوبی اجرا شود خطرات ابتلا به اختلالات اسکلتی-عضلانی مربوط به کار را کاهش داده، بهرهوری را بهبود میبخشد و روحیه کارکنان و رضایت شغلی را افزایش میدهد.
همچنین کارفرمایان باید بازخورردها و نگرانیهای کارکنان را در ایجاد یک برنامه ارگونومیک لحاظ کنند. به عنوان مثال، ممکن است یک مدیر متوجه شود که کارکنان اغلب به دلیل کار طولانی با کامپیوتر دچار مچ درد شدهاند. برنامه بهبود ارگونومیک شرکت در این باره میتواند شامل ارائه صفحه کلید ارگونومیک قابل تنظیم برای کاهش فشار بر مچ دست و تشویق کارمندان به استراحتهای منظم و انجام ورزشهای کششی و استراحت دستها و بازوها باشد.